Áhrif veikinda á börn

Börn vilja vera náin foreldrum sínum og leggja sig fram um að viðhalda góðum tengslum

Þegar foreldri glímir við geðræn veikindi getur það haft áhrif á sambandið ykkar. Barnið gæti orðið kvíðið eða áhyggjufullt ef það upplifir að þú getir ekki verið tilfinningalega til staðar fyrir það eins og áður. Það gæti reynt að sýna þér stuðning og hollustu með því að axla ábyrgð sem því ber ekki, eða með því að spegla hegðun þína. Slík ábyrgðartilfinning er algeng og það getur verið erfitt fyrir barnið að vinna úr henni upp á eigin spýtur. Það getur haft áhrif á sjálfsmynd og tilfinningalíf barnsins, sérstaklega ef það fær ekki stuðning eða útskýringar frá umhverfi sínu.

Veikindi foreldris geta einnig haft áhrif á daglegt líf barnsins – eins og skólagöngu, tómstundir og félagslíf. Breyttar heimilisaðstæður geta valdið því að barnið hiki við að bjóða vinum heim eða einangri sig. Það gæti líka hætt að sinna áhugamálum sínum til að vera meira til staðar fyrir þig.

No items found.

Viðbrögð barna við veikindum foreldra

Börn bregðast mismunandi við veikindum foreldris en það eru nokkrar algengar tilfinningar og viðbrögð sem vert er að hafa í huga:

Ótti
Barnið gæti fundið fyrir ótta af ýmsum ástæðum. Það gæti óttast breytt samskipti ykkar vegna veikindanna eða að þú getir ekki annast það. Sum börn óttast jafnvel að foreldrið hverfi úr lífi þeirra eða að þau sjálf muni veikjast. Barnið gæti líka óttast hvernig aðrir bregðist við veikindunum. Óttinn getur haft áhrif á daglegt líf barnsins og birtist oft í svefntruflunum, kvíða eða því að barnið dregur sig í hlé.
‍
Sektarkennd
Það er ekki óalgengt að börn kenni sér um veikindin, sérstaklega ef foreldrið þjáist af þunglyndi eða kvíða. Stundum eru þau viss um að ástæðan liggi hjá þeim eða að þau geti ýtt enn frekar undir veikindin. Börnum sem finna til sektarkenndar er oft tamt að reyna að þrauka með því að leyna tilfinningum sínum, taka að sér aukna ábyrgð inni á heimilinu eða reyna að vera „fullkomin“ til að reyna að draga úr álagi á foreldrinu.
‍
Reiði
Börn geta fundið fyrir reiði, bæði gagnvart foreldri sínu og aðstæðum fjölskyldunnar. Þau kunna að vera sár vegna þess sem þau hafa misst – t.d. athygli, frið, rútínu eða öryggi. Reiðin getur líka stafað af vanmætti, skorti á skýringum eða því að barnið upplifir að það geti ekki tjáð tilfinningar sínar á öruggan hátt. Stundum beinist reiðin að öðrum, systkinum, kennurum eða vinum, ef barnið finnur að það getur ekki tjáð hana á öðrum vettvangi.
‍
Skömm
Þrátt fyrir aukna fræðslu og sífellt opnari umræðu um geðsjúkdóma eru fordómar og þöggun enn víða til staðar í samfélaginu. Börn sem alast upp við slíkar aðstæður geta fundið fyrir skömm, sérstaklega ef veikindin verða sýnileg öðrum. Þau kunna að forðast að ræða aðstæður sínar, fela hvernig þeim líður, eða reyna að vera fullkomin til að vekja ekki athygli. Skömmin getur einnig snúist um óskiljanlega hegðun foreldrisins sem þau eiga erfitt með að tengja við veikindi.
‍
Sorg
Börn geta upplifað sorg vegna breytinga sem eiga sér stað í fjölskyldunni þegar foreldri glímir við veikindi. Þau syrgja oft fyrrum samveru, hlutverk foreldrisins eða það öryggi sem áður ríkti. Sorgin getur einnig komið fram vegna þess að þau finna að þau hafi ekki sömu tækifæri og önnur börn, auk þess sem þau hræðast framtíðina – hvernig veikindin munu þróast og hvaða áhrif þau geta haft til lengri tíma.
‍
Ábyrgðartilfinning
Mörg börn upplifa sterka tilfinningu fyrir því að þau þurfi að axla ábyrgð þegar foreldri þeirra veikist – að hugga, hjálpa, vera til staðar og vernda foreldri sitt. Sum reyna að halda veikindunum leyndum fyrir umheiminum eða forðast að valda foreldri álagi með eigin þörfum. Þau kunna að taka að sér hlutverk sem eru vanalega á herðum fullorðinna og hætta jafnvel að sinna eigin áhugamálum eða vinatengslum.
Þessi ábyrgð getur verið þung byrði fyrir barnið, sérstaklega ef hún varir í langan tíma. Hún getur valdið tilfinningalegu álagi og streitu sem getur haft áhrif á líðan, heilsu og þroska barnsins. Það er því mikilvægt að barninu sé veittur stuðningur svo þessi byrði verði ekki of þung.

Jákvæð áhrif og styrkleikar

Þrátt fyrir áskoranir geta börn einnig þróað með sér ótal styrkleika þegar foreldri glímir við veikindi. Aðstæður sem reyna á fjölskylduna geta ýtt undir samkennd, næmni fyrir tilfinningum annarra og aukinn skilning á fjölbreytileika mannlegrar reynslu. Slíkar aðstæður geta líka styrkt færni barnsins í samskiptum og aukið hæfni þess til að bregðast við erfiðum aðstæðum – það getur lært að setja orð á það sem það upplifir, hlustað af virðingu og leitað leiða til að takast á við áskoranir á uppbyggilegan hátt.

Stundum verða veikindin til þess að fjölskyldan kemur nær saman

Þegar allir leggja sitt af mörkum og styðja hvert annað í gegnum erfiða tíma getur það aukið samstöðu og styrkt tengslin milli fjölskyldumeðlima.

Margir foreldrar upplifa að samband þeirra við barnið styrkist þegar þau læra að tala saman um erfiða hluti og styðja hvort annað. Með stuðningi, skilningi og opnum samskiptum má þannig skapa rými fyrir jákvæða tengslamyndun, þroska og von – jafnvel þegar aðstæður eru krefjandi. Þannig er hægt að byggja upp traustan vettvang þar sem barnið getur unnið úr tilfinningum sínum á heilbrigðan hátt og þróað seiglu sem nýtist því út lífið.

‍

Það er mikilvægt að muna að börn bregðast mismunandi við þegar foreldri veikist

Upplifun þeirra ræðst af mörgum þáttum – til dæmis hversu alvarleg veikindin eru, aldri barnsins, þroska og skapgerð, sem og því hvort barnið fær stuðning og skýringar frá umhverfi sínu. Veikindi foreldris leiða ekki alltaf til þess að barn upplifi vanlíðan en skortur á stuðningi og skilningi getur gert upplifunina bæði flóknari og þyngri. Veikindi þurfa ekki að valda skaða en þögn, leynd og skilningsleysi geta gert það.

Með því að ræða opinskátt við barnið, útskýra veikindin á viðeigandi hátt og sýna því að það sé elskað og öruggt – þrátt fyrir áskoranirnar – er hægt að styðja það í að vinna úr tilfinningum sínum á heilbrigðan hátt.